Vedizam, Zoroastrizam

Vedizam, kao najstariji oblik brahmanizma, predstavlja religijski sustav indijskih Arijaca, naroda koji se, između 1500. pr. Kr. i 1200 pr. Kr. počeo nastanjivati na području Pakistana i indijskih država Panđaba, Hariyane i sjevernog Rađasthana. Tim se dolaskom ujedno označuje i početak vedskoga doba, koje završava u vrijeme pojave buddhizma, dakle u vrijeme oko 500. g. pr. Kr.

Vedizam se temelji na objavi svetih tekstova Veda, koji su stoljećima prije zapisivanja bili prenošeni usmenom tradicijom. Najstariji su indijski književni spis, a Rgveda, kao jedna od četiriju Veda, najstariji je sačuvani književni spomenik među indoeuropskim književnostima. Rgveda, Samaveda, Yađurveda i Atharvaveda čine korpus svetih tekstova, a unutar sebe one razlikuju pjesnički dio zapisan u himnima bogovima (samhita), prozni dio koji tumači samhitu (brahmana), te tekstove koje karakterizira oslobođenje od obreda (aranyake i upanišadi).

Samhite Veda su razvijena veza između obreda i mita, te su odlika zapanjujućeg paralelizma između prirodnoga, obrednoga i moralnoga reda. Aranyake i upanišadi grade na takvoj vezi te dalje razvijaju spekulativni dio koji predstavlja vrhunac indijske misli. Period upanišadi označava rođenje mnogim religijskim i filozofskim školama, te je zapravo, najveći iskorak iz zadanih okvira samhita i brahmanskoga svećenstva.

Vede nam prenose čitav razvoj jedne religije, od njenih začetaka u vjeru u mnoštvo bogova i u obrede, do traženja smisla obreda, do prikaza prvoga pokretača, do definiranja čovjeka i svemira, te na kraju, do načina potpunoga oslobođenja iz kruga rađanja.